Fotograaf: Gilles Dutrieux

Altruistic love is not limited to the members of the human familiy. It can also embrace all living things in the animal and vegetable kingdoms of nature. This inclusiveness is expressed in the Buddhist love for all living creatures, and by Saint Francis in his “Song of the Creatures”. One might say that an increasingly conscious sense of this universal brotherhood is behind the growing trend toward the cultivation of harmonious relations with the environment. This is the higher and broader aspect of ecology. Roberto Assagioli, 1973

Een paard brengt je weer in contact met de stilte, met je echte zelf, je echte behoeften. Wanneer ik bij onze paarden ben, of nog maar aan ze denk, voel ik mijn gevoelens in mijn lichaam stromen. Voor even ben ik van mijn kleine geconditioneerde “ik” verlost en voel ik me “één met het leven”. Op dat moment wéét ik dat ik méér ben dan een oud lichaam en een verstarde ziel, vastgeklonken aan clichés en routines. Paarden zijn echt goed in dit soort krachten en gevoelens bij ons naar boven te brengen. Heel soms betekent zo’n ervaring het begin van een veranderingsproces. In mijn geval heeft het geleid tot een engagement in de dierenzorg, meer liefde voor de natuur, interesse voor ecologie. Dit soort ervaringen kan iedereen te beurt vallen. We kunnen leren er meer aandacht aan te besteden.

Paarden kennen het geheim van vrij en tegelijk verbonden zijn. Van levensgevoel, van alle soorten van vrijheidsgevoel, speelsheid en directheid van gedrag. Ze zijn in staat om op elke situatie een spontane, eerlijke reactie te geven. Dat is wat ze voor mij zo aantrekkelijk maakt, en het heeft niets met hun uiterlijke schoonheid te maken. Ze bewegen, ze stralen, ze voeden direct de gevoelens van het hart: waarheid, liefde, ontroering, verlangen, verbondenheid… als wij het er maar niet uit-trainen!

Ik zie de mens als een energie- of krachtbron met bewustzijn. Bewustzijn is het vermogen zichzelf te ordenen, te integreren en te transformeren. Dat laatste betekent omvormen, iets nieuws doen ontstaan in relatie met de ander en met de wereld. Het zich steeds opnieuw voltrekkend proces van omvorming wijst op het ietwat speciale spiritueel of transpersoonlijk aspect van ons bewustzijn. Elke mens kan meer bewustzijn ontwikkelen, meer betrokken geraken, zijn gevoel beter afstemmen, zowel naar binnen als naar buiten. Wat die bewustwording en wat die eigen weg is, is voor iedereen verschillend. Wanneer ik spreek over mijn persoonlijke groei bedoel ik mijn mogelijkheden om samen met onze paarden te leven en te werken. Dit betekent mezelf kunnen zijn, connectie of verbinding kunnen maken en zonder woorden met onze paarden communiceren, m.a.w. mijn relationeel bewustzijn ontwikkelen. Receptiviteit en echtheid is iets heel bijzonders dat we moeten erkennen en respecteren.

Iedereen die min of meer bewust leeft ontwikkelt voortdurend nieuwe kwaliteiten, m.a.w. hij of zij groeit via processen van verandering, aanpassing, loslaten. Deze ontwikkeling is belangrijk, omdat wij een grote verantwoordelijkheid hebben om onze vrienden en familie en onze paarden een goed leven te bezorgen. We hebben inzichten, vaardigheden en kwaliteiten nodig om dat goed te doen. Vanuit mijn ervaringen zie ik – in alle voorlopigheid – als belangrijke (transpersoonlijke) kwaliteiten: ondersteunen, waarderen, stimuleren, leiding nemen, expressie toelaten, laten ontspannen, ruimte geven. Er zijn er vast nog meer.

Paarden zijn echte leermeesters. Ze bieden elke dag nieuwe ervaringen en af en toe een echte levensles. Soms brengen ze ook “persoonlijke materies” naar boven. Ze spiegelen de energie die je zelf uitstraalt. Op die manier leer je hoe je je moet gedragen. Zo met elkaar leven en omgaan brengt meer bewustzijnsontwikkeling, meer harmonie en meer welzijn. Je groeit door je eigen pad te bewandelen, nieuwe inzichten, andere reactiepatronen en nieuwe houdingen te leren. Maar lang niet iedereen volgt zijn eigen pad. Het is ook niet eenvoudig. Ik volg hier de visie van de Amerikaanse psychotherapeut John J. Prendergast: “The path of distancing is well-worn and familiar: we judge ourselves or others, and then we attack, withdraw, or numb. These reactions are all variations of the classic defensive repertoire of fight, flight, or freeze. The path of welcoming our experience, of becoming intimate with it, is less familiar. While it seems riskier, it is far more rewarding.”

Vechten, vluchten of bevriezen zijn woorden die we vaak gebruiken om de ongewenste reacties van paarden te beschrijven. Wat we meestal niet weten -en ook vaak niet willen weten- is dat deze begrippen ook op ons van toepassing zijn. De meeste mensen hebben de neiging om geen enkele beïnvloeding (van een paard of van een andere mens) receptief op te nemen en naar die ervaring te luisteren. Deze weigering leidt op de duur tot zinloosheid en onmacht om echt in contact te zijn met onszelf en met wat ons omringt. Het is de basis van alle dwangmatig agressief en defensief reageren op en in de buitenwereld (=vechten, vluchten of bevriezen). Zich wél open stellen voor contact begint dus bij het bewust receptief zijn en indrukken toe te laten, zonder ze te bevechten, zonder ze te veranderen, wachtend op het gevoel of de boodschap die zich zal tonen. Door ons receptieve lichaam (ons innerlijk) te gebruiken ontstaat er een wezenlijk contact, d.w.z. zoals ik echt ben en de ander (paard of mens) echt is. Door een diepere verbinding komt er respect, erkenning en vertrouwen in de relatie. Dan verdwijnt de angst en daarmee ook het vechten, vluchten of bevriezen. Maar zonder een ervaren gevoel in het lichaam ontstaat er geen verbinding of geen relationeel bewustzijn. Leren, ontwikkelen, zien, voelen en begrijpen zijn dan niet mogelijk. Dan is er geen harmonie, geen eenheid, maar isolement, dood, vervreemding en angst. Het contact is zinloos, niet interessant, het leven is er uit. Dan zijn er geen spirituele krachten aan het werk, geen ontwikkeling van nieuwe kwaliteiten.

Iemand die het (receptieve) lichaam bestudeerd heeft en duizenden mensen getraind, is Charlotte Selver. Ik heb bij één van haar leerlingen les gevolgd. In haar benadering ontbreekt het paard (zij werkt in een kleine groep mensen), maar het is zeer de moeite waard om haar werk te leren kennen. Ik heb er ontzettend veel uit geleerd. Zelf zegt ze het zo: “In sensory awareness sorteren we geleidelijk en geduldig wat waarneming is en wat beeld of concept. We baseren ons op gewaarwordingen, m.n. op onze proprioceptieve sensaties… Deze innerlijke sensaties zijn zoals de sterren, die slechts verschijnen wanneer het kunstmatig licht is gedoofd. Als het voldoende stil is, kunnen ze zeer nauwkeurig zijn…” (Charlotte Selver).

Laat ik als voorbeeld een simpele aanraking nemen. Je legt jouw rechterhand gedurende dertig seconden op de rug van jouw paard. Dan haal je je hand weg. Als je, zoals Charlotte Selver zegt, de kunstmatige verlichting (de concepten dus) laat uitdoven, wat valt er dan te onderzoeken? Vragen zoals: Ben je klaar voor de aanraking? Kan je je hand laten ZIJN, zonder te duwen of te drukken, zonder te manipuleren? Wordt je wijze van staan beïnvloed door de hand op de rug van het paard? Hoe reageert je ademhaling? …

De vraag is dus nooit wat je met je paard kan DOEN, maar of je er voor je paard kan ZIJN, met respect voor jezelf en voor je paard, een gelijkwaardige partner dus. Bij de verkenning van dergelijke vragen wordt het mogelijk om geconditioneerde concepten los te laten, of althans deze als zodanig te onderkennen. De wereld kan hierdoor als het ware een andere structuur krijgen, een nieuwe vorm van helderheid. Je ontwikkelt een soort betrokkenheid op wat er zich nu aandient, op wat er nu is. “When you feel what is, what occurs, what calls on you, your sensations, then you are in touch with life, which is always better, always deeper, always new.” (Charlotte Selver).

Mensen vertellen mij vaak dat ze aan de hand van deze simpele oefening een gevoel, een grens voelen verschuiven in hun lichaam en iets zien en voelen veranderen in de relatie tussen hen en het paard. Anderen voelen niets of komen bij een oud trauma uit. “Awareness” of “voelen in het moment”  zijn dan niet mogelijk. Hun lichaam blokkeert. Angst, paniek overvalt ze. Rouw verlamt ze. De energie zit vast. Ze hebben geen verbinding meer met hun lichaam want het is (continu) in overlevingsmodus (=vechten, vluchten, bevriezen).

Conclusie: paard en mens kunnen elkaar het best begrijpen als ze ontspannen zijn en de energieën in hun lichaam kunnen laten stromen. Als hun lichaam met de aarde verbonden is, ervaren ze dat “moeder aarde” hen draagt (lichamelijk, emotioneel, mentaal). Er is dan geen dreiging en dus ook geen vechten of vluchten. Er ontstaat een connectie. Het contact tussen beiden is levendig, authentiek, en voor beiden essentieel. Uitwisseling, “healing”, verandering (transformatie), ontwikkeling van nieuwe kwaliteiten wordt mogelijk en gebeurt dus ook.

Western psychologists usually assume that our normal, natural, and optimal identity is egoic. However, Eastern and transpersonal psychologies suggest that our sense of the self potentially may be considerably more plastic than we usually recognize. They suggest that our sense of self can expand to include aspects of both the mind and the world that we usually regard as “other” or “not me”. Roger Walsh