Help! Mijn paard is depressief.

Fotograaf: Johanna Tallon

Bestaat er zoiets als een depressief paard? En zo ja, wat zijn de kenmerken en de oorzaken ervan? Maar vooral hoe ga je daar dan mee om? Reageer je met veel empathie en geduld? Of hanteer je liever de no-nonsense-aanpak? Werken is immers het beste medicijn!

Welke zijn de mogelijke symptomen?

De signalen van een mogelijke depressie bij een paard vertonen in menig opzicht overeenkomsten met de menselijke variant. Net als mensen verliezen ook paarden hun interesse in het dagdagelijkse leven, in lichamelijk contact en reageren ze extreem schrikkerig.

reageert apathisch op mensen en/of lichte aanrakingen
staart met een doffe, nietszeggende blik voor zich uit
houdt nek en hoofd in het verlengde van de rug
staat lange periodes stil in de box met gestrekte nek, zonder hoofd of oren te bewegen
reageert extreem angstig op introductie van nieuwe objecten

Wat zijn de oorzaken?

Deze zijn voornamelijk te herleiden tot de miscommunicatie tussen mens en paard op vlak van trainingsmethoden en onwetendheid inzake de basisbehoeften van een paard op vlak van huisvesting, voeding, leefwijze, … Hoe vaak zeggen we niet van een paard dat het stout is omdat hij niet ‘luistert’? Is dat dan werkelijk zo? Luistert het paard niet naar ons of luisteren wij niet naar het paard? Vooraleer het paard ‘stout’ wordt, zijn er al een hele resem aan signalen aan vooraf gegaan, die wij genegeerd of niet (h)erkend hebben.

Hoe ermee omgaan?

Hieronder een persoonlijk relaas van hoe ik het aanpakte toen mijn merrie plots besloot dat ze niet langer bereden wou worden. Dit is uiteraard een zeer persoonlijk gegeven en zal voor ieder paard en elke eigenaar anders zijn. Wat echter wel voor iedereen gelijklopend zal zijn, de rode draad in ieder succesverhaal is het geduld en de empathie van de eigenaar voor zijn paard. Het leren luisteren naar je paard, zijn welzijn op de eerste plaats stellen boven jouw plezier, je kunnen inleven in je paard en tonnen geduld zijn dé belangrijkste voorwaarden in de weg naar herstel.Want zijn dit niet de basisvoorwaarden van elke mooie, op gelijkheid gebaseerde vriendschapsrelatie?

Drie jaar had ik haar tot rust laten komen. Totdat ze me uit eigen beweging aangaf dat ze er zowel fysiek als mentaal klaar voor was. Ik had er doelbewust op voorhand geen termijn op gekleefd zodat ze niet het minste spoortje van druk zou ervaren. Haar gezelschap en liefde was ruimschoots voldoende voor mij. Misschien was het net dit, het onvoorwaardelijke dat haar uiteindelijk over de streep haalde? Want is dit niet waar we allemaal diep in ons binnenste naar verlangen? Dat er van ons gehouden wordt om wie en hoe we zijn, niet om wat we doen en bereiken.

Ik leerde haar kennen als een nukkige, driejarige manègemerrie die helemaal niet genoot van menselijke aandacht. Zoals zovelen was ze op veel te jonge leeftijd en op totaal onverantwoorde wijze zadelmak gemaakt. Al snel leerde ze dat verzet nergens toe leidde en dat de enige uitweg erin bestond zich inwaarts te keren. Wanneer ze bereden werd, sloot ze zich compleet af van de buitenwereld. De talloze tikken met de zweep die ze incasseerde in de hoop haar zo sneller te kunnen laten lopen, leken geen vat op haar te hebben. Dit leverde haar uiteindelijk de spottende bijnaam van ezel op, omwille van haar zogenaamde koppigheid en ezelsvel.

In de shiatsu-elementenleer komt Misty overeen met het metaaltype. Een metaalpaard is een paard dat eerder op zichzelf gericht is, onnodig tumult en gefrunnik is niet aan hen besteed. In mensentermen zou men spreken over een einzelgänger. In balans is dit een uitermate bomproof paard, dat niet snel uit het lood te slaan is. Wanneer in disbalans of gestraft duikt dit type echter alleen maar verder inwaarts. Toen ik haar pas kende, kreeg ik standaard plat in de nek liggende oren ter begroeting. Het daaropvolgende jaar, de traditionele manegerijlessen hadden plaats geruimd voor lessen grondwerk en centered riding, leerden we mekaar al wat beter kennen. Ik merkte dat ze mijn energie oppikte en inzag dat ik haar niet tegen wil en dank zou laten doen wat in mijn agenda stond. Mede met deze andere aanpak sijpelden ook de inzichten qua behoeften en noden van een paard druppelsgewijs binnen. Intussen had Misty zich, doordat niet aan deze basisbehoeften voldaan werd, ontpopt tot een boxwalker.

Een jaar en half nadat ze bij ons terechtkwam, verplaatste ik haar naar haar nieuwe thuisbasis waar ze het hele jaar rond van weidegang in vast kuddeverband geniet. Een half jaar na haar aankomst daar bereed ik haar voor de allerlaatste keer. Waarom voor de allerlaatste keer? Door de verandering in trainingsmethode had ik geleerd haar lichaamstaal beter te interpreteren. Onze band was aldus almaar hechter geworden wat tevens maakte dat ik haar gemoedsstemming die dag feilloos aanvoelde. De berustende wanhoop die ik bij haar gewaar werd, zorgde ervoor dat de zin om haar op te zadelen voor lange tijd opgeborgen werd. Als dit het gevoel was dat paardrijden me hoorde te geven… dan hoefde het niet voor mij. Ik hield té veel van haar om haar ongelukkig te zien enkel en alleen voor mijn plezier.

En dus deden we tal van andere dingen samen. Ik haalde plezier uit haar verzorging. Zocht lekkere yummies voor haar in de vorm van paardenbloemen, netels, distels, wilgen- en berkentakken en leerde haar in optimale gezondheid te houden op natuurlijke wijze. We speelden met de paardenbal en galoppeerden tezamen, niet ik op haar rug maar elk met zijn eigen voetjes op de grond. En… we praten veel met mekaar, elk op zijn eigen manier en in zijn eigen taal. In de drie daaropvolgende jaren heb ik haar zien openbloeien. Haar transformatie van een gesloten, eerder nukkig metaalpaard naar een vrolijke, zorgzame metaalmerrie verblijde mijn hart meer dan het paardrijden op zich ooit zou kunnen. Ik besefte dat ik het rijden eigenlijk helemaal niet mistte. Ik had immers zoveel meer in de plaats gekregen; haar liefde.

Tot enkele weken later het onvoorstelbare gebeurde: ze maakte me duidelijk dat ze het toch opnieuw wou proberen. Omzichtig zadelde ik haar op. Elke stap en elk nieuw element voorzichtig introducerend liet ik haar op haar eigen tempo aan alles gewennen. Het hele opzadelproces nam meer tijd in beslag dan de eigenlijke rit. Maar dat deerde me niet in het minst. Het allerbelangrijkste was dat ze zich ontspannen en okay zou voelen onder het hele gebeuren. Het gevoel dat ik ervoer toen ze me die eerste maal terug verwelkomde op haar rug zal ik nooit vergeten. Dit was waar ik al die tijd al naar verlangd had; echt samenzijn in wederzijds respect voor elkaars wensen en noden.

Bijna drie jaar heeft ze nodig gehad om alles te kunnen plaatsen en opnieuw een mens op haar rug te willen of kunnen gedogen. Maar nu… is ze er wel helemaal klaar voor. Enkele dagen later klom ik opnieuw op haar rug, zonder zadel deze keer. Onze hond danste de ganse tijd uitdagend blaffend rond haar benen. Ik herinner me dat ik binnensmonds vloekte op onze hond en hoopte dat ze snel zou ophouden. Ik ben nog een vrij onervaren ruiter en normaal gesproken durft Misty wel eens explosief uitvallen wanneer Charlie te zeer op haar zenuwen werkt. Maar niet die dag. Die dag behield ze een stoïcijnse kalmte zoals ik niet vaak van haar gewend ben. Rustig kuierend laveerde ze rond in de paddock, Charlie hierbij compleet negerend. Niets zou haar rust verstoren zolang ik me nog op haar rug bevond. Hét allermooiste bewijs dat geduld en liefde altijd beloond worden.