Als je al wat langer dan een dag of twee meedraait in de paardenwereld, heb je ongetwijfeld mensen horen praten over het desensibiliseren van hun paarden. Tegelijkertijd heb je vast ook mensen horen zeggen dat zij geen sloom paard willen, maar alleen een die van ieder wapperend blaadje schrikt. Gelukkig is dat mogelijk.

Je paard dingen laten zien

Het is goed om een paard aan zoveel mogelijk verschillende dingen bloot te stellen. Daar mag de kanttekening bij geplaatst worden dat het vooral goed is om een paard aan dingen bloot te stellen als hij op het moment voorafgaand aan en het moment van blootstelling rustig is in zijn hoofd. Waarom die laatste zin van belang is? Een paard dat tekenen van stress vertoont, van pijn of van gespannen alertheid, zal niets leren van een desensibilisatie training. Hij zal wellicht de obstakels rondom hem accepteren. Hij zal zelfs na enige tijd ontspannen ogen. Hij heeft alleen niets geleerd.

Het lerende paard

Een paard dat stress heeft kan niet leren. Als we een paard in die situatie blootstellen aan geluiden en objecten, creëren we een paard dat in een staat van ‘aangeleerde hulpeloosheid’ verkeerd. Dat is iets anders dan een staat van kalme acceptatie, en zeker anders dan een staat van kalme nieuwsgierigheid.

Een paard dat rustig, gezond en ontspannen is, zal anders naar de ‘enge’ obstakels kijken. Hij zal mogelijk even schrikken, blazen, misschien zelfs wegspringen. Uiteindelijk zal hij echter rustig zijn weg zoeken naar het obstakel. De nieuwsgierigheid wint het in dat geval van de voorzichtigheid. Hij zal willen weten wat dat ‘enge ding’ is.

Hoe te beginnen?

Vergeet niet dat een paard toch een vluchtdier blijft, en dat je het beste kunt beginnen met desensibiliseren in een gecontroleerde omgeving. Als jij zelf niet bedacht bent op wat er komen gaat, zal je paard voelen dat jij ook schrikt van bijvoorbeeld een opwaaiende ballon. Hij zal reageren zoals hij goeddunkt. Hij moet immers zijn leven redden. In het beste geval leert je paard niets, en breng je het er beiden zonder kleerscheuren vanaf. Over het slechtste geval hebben we het maar niet.

Als een paard van specifieke dingen bang is, bijvoorbeeld paraplu’s, maken we van paraplu’s onderdeel van het dagelijks leven van het paard. Jouw aandacht en die van je paard op de paraplu vestigen, bevestigt voor je paard dat het een eng ding is: waarom zou je er immers anders aandacht aan besteden? Dat doe je ook niet aan de strootjes in het gangpad… Door jouw eigen aandacht te vestigen op de paraplu creëer je stress, en dan leert het paard niets positiefs.

Als je aan de andere kant de paraplu in het zicht neerzet zonder dat deze het paard raakt en zonder druk op het paard te zetten het ding aan te raken of ernaartoe te lopen, dan wakker je nieuwsgierigheid aan. De paraplu kan gewoon in de rijbak liggen, of op de poetsplaats. Het beste is gewoon te doen wat je altijd zou doen: rijden, poetsen, opzadelen. De paraplu bestaat niet voor jou. Na een tijdje kun je dit herhalen terwijl de paraplu opengeklapt is. Gaat dat goed, vraag dan iemand de paraplu opengeklapt vast te houden en te bewegen. Na hoe lang je naar de volgende stap gaat, kan per paard verschillend zijn. Het ene paard is na 2 minuten al niet meer geïnteresseerd. Het andere paard heeft er een paar dagen voor nodig. Sommige paarden zelfs langer dan dat. Neem de tijd. Hoe meer tijd je ervoor uittrekt, hoe sneller het gaat.

Zodra het paard net als jij doet alsof de paraplu niet bestaat, zich ontspant en uitademt of smakt met zijn mond, is het tijd om hem aan te halen – dit geldt natuurlijk voor iedere deelfase. Als je hem al eerder aandacht geeft, bestaat de kans dat hij dit zal zien als een bevestiging van jouw kant dat het ‘enge ding’ echt eng is.

Wat je wilt bereiken, is dat je paard uit zijn instinct komt, en gaat nadenken. Dat hij erop gaat vertrouwen dat jij hem niet in gevaarlijke situaties zal brengen.

De nieuwsgierigheid heeft gewonnen, en dan?

Je kunt dit vertrouwen natuurlijk een stapje verder brengen. Wat denk je van het poetsen van je paard terwijl je een paar paraplu’s vasthoudt? Of nog leuker: je paard rijden met paraplu’s in je hand? Je kunt de paraplu’s eens laten vallen als je ermee rijdt, om te zien wat de reactie van je paard is. Het is niet erg als je paard schrikt van de vallende paraplu. Het is wel erg als je paard niet kalmeert en niet meer op jou reageert. Wegrennen, bokken, steigeren of ander gevaarlijk gedrag zijn een teken dat je paard in zijn instinct kruipt en niet meer nadenkt.

Als je je in een situatie bevindt waarin je paard gevaarlijk gedrag vertoont, heeft het geen zin de situatie erdoor te ‘duwen’. Laat het paard eerst kalmeren. Zorg dat je de hersenen van je paard activeert en dat je pas op dat moment weer opnieuw begint met de oefening waar het misgegaan is. Dat kan betekenen dat je een paar pasjes terug moet doen, misschien moet de paraplu eerst weer gewoon op de grond liggen. Dat geeft niets. Door te snel te gaan, bereik je niets. Tijd is in dit soort processen je beste vriend.

Veel plezier met desensibiliseren, en zorg dat het ook voor je paard leuk is!