Fotograaf:  Ralph Duncan Scheffer

Owen wordt uitvoerig bedankt voor zijn werk. Gelukzalig sluit hij de ogen. Hij buigt zijn hals fraai, houdt zijn hoofd tegen de loodlijn en staat mooi vierkant… verzameld!

Verzameling

Alle zaken die het werk met paarden aangenaam, veilig, mooi, fantastisch en gezond maken beginnen en eindigen feitelijk met verzameling.

Er wordt massa’s geschreven over verzameling bij paarden en hoe het te verkrijgen waarbij meestal erg wordt uitgeweid over teugelhulpen, de zit, beenhulpen, oefeningen etc. Maar eigenlijk wordt er nooit echt ingegaan op wat verzameling nou eigenlijk is vanuit het paard gezien en waar paarden het van nature voor gebruiken. Wat verzameling van het paard uit gezien nu eigenlijk is en hoe je het op de manier van het paard uit bekeken het paard tot verzameling kan brengen wordt in dit unieke artikel uitgelegd.

Eigenlijk zijn alle Gymnasium oefeningen zoals schouderbinnenwaarts, travers etc. woorden en zinnen waarmee paarden hun taal, die bestaat uit lichaamstaal, uitbeelden. Het mooie is dat het veel doen van deze oefeningen, wat dus voor het paard feitelijk niets anders is als ‘praten’ leidt tot een lichaam wat gemakkelijk kan verzamelen.

Verzameling is feitelijk niets anders dan een mentale of emotionele staat waarin het paard verkeert en wat hij dus uit door middel van zijn houding en bewegingen.

De mentale staat die bij verzameling hoort kan verschillen:

  • Het kan gebruikt worden voor een gevoel van gelukzaligheid of speelsheid.
  • Het kan ook voorkomen bij ‘verliefdheid’ gevoelens of lust voor een paard van het andere geslacht. Piaffe, waarvoor verzameling nodig is, is dan feitelijk een soort verleidingsdans.
  • Verzameling kan echter ook gebruikt worden bij gevechten met andere paarden of roofdieren.
  • Daarnaast kan het getoond worden bij al dan niet nerveuze of verheugende opwinding.
  • Als laatste is verzameling, vergelijkbaar met het dansen van de mens, een manier van persoonlijke zelf expressie.

Biomechanisch gezien is verzameling feitelijk niets anders dan dat het lichaam zich gereed maakt de meest stabiele en gebalanceerde vorm aan te nemen en de meest functionele en daarbij gracieuze, moeiteloze beweging te kunnen voortbrengen.

Het type verzameling waar wij naar op zoek zijn in het paard is de verzameling die voortkomt uit het ‘happy gevoel’. Denk hierbij aan de trotse hengst die zich al piafferend en passagerend laat zien aan een voorbij komende merrie. Of jonge paarden die samen willen spelen.

Deze mentale staat kunnen we best in het paard aanspreken om mooie en functionele beweging te krijgen en daarnaast samen met plezier te werken. Zodat het paard een gevoel van gelukzaligheid ervaart tijdens het werk met zijn mens. Biomechanisch gezien wordt verzameling vaak afgedwongen (voor zo ver dat 100% mogelijk is) en sommigen paarden en rassen zijn over de decennia zo gefokt dat ze vrijwel vanzelf in een soort van ‘verzameld frame’ lopen. Toch schuilt hier vaak het gevaar op de loer dat het paard niet echt verzameld is en dat indien hij geforceerd wordt, hij juist in contra verzameling terecht komt, wat zowel mentaal als fysiek zeer schadelijk is voor het paard. Het biomechanische achter verzameling en de hulpen daaromtrent of de weg daarnaar toe gaan we deze keer echter niet behandelen.

We gaan in dit artikel dan ook puur op in het psychologisch effect van verzameling bij het paard.

Fotograaf: Josepha Guillaume

Lichtheid

Lichtheid zit eigenlijk tussen de oren van het paard. Als die zich geeft (vandaar het rijtechnische woord ‘nageven’) en graag mee wilt doen en op alles direct reageert wat we door middel van hulpen vragen, heet dat lichtheid. Dat creëer je niet met sterkere bitten en straf, maar met zorgen dat je paard zijn werk fijn vindt, er het nut van inziet van zijn werk waardoor hij er blij van wordt. Als het paard enkel voordeel ervaart van zijn werk met jou, doet hij vanzelf graag wat je vraagt. Om de lichtheid en verzameling te bereiken gaan we aldus de trotse hengst naar boven halen, zodat je paard vanuit zijn happy gevoel, zijn hals rond maakt (ramener), zijn rug bolt en zijn achterhand buigt om zijn voorhand licht te maken en zich in volle glorie en trots te kunnen voortbewegen al dan niet met zijn mens op de rug.

Tips voor de psychologische weg tot verzameling van je paard:

1. Wees zelf trots op je paard

Het is geen geheim dat paarden spiegelen. Het is ook geen geheim dat paarden feilloos aanvoelen wat wij mensen voelen en daarop anticiperen. Hoe moet een paard trots zijn op zichzelf en zich trots tonen als zijn mens niet om te beginnen al mega trots op hem is? Maak daarom een ritueel van jullie tijd en trainingen samen op de volgende manier:

Als je aan komt, bekijk je paard dan goed. Bedenk waarom je juist voor hem gekozen hebt. Denk aan alle fijne en mooie momenten die jullie reeds gehad hebben samen en kijk naar je paard, wat is er mooi aan hem? Alles? Jazeker! Denk er aan hoe fantastisch gelukkig je bent dat je een eigen paard mag hebben en met hem mag werken! Bekijk hem, zijn ogen, zijn oren, zijn vacht, zijn kleur, bekijk alles van top tot teen en geniet van de pracht dat het wezen paard in feite is. Vertel je paard hard op hoe mooi en knap hij is en hoe verliefd je op hem bent en hoe blij dat hij in je leven is. Vertel het hem altijd als je er bent! Je zult zien dat hij die gevoelens en die ‘vibes’ oppikt en zich direct al vrolijker en mooier begint te presenteren in stal, weide of paddock.

2. Maak je paard mooi.

Tegenwoordig zien we steeds vaker dat paarden een beetje verworden tot harige modder monsters, vooral in de winter. Er is niets mis mee je paard zo natuurlijk mogelijk te laten leven indien dat voor hem individueel het beste en gezondste uitpakt. Er is echter toch iets voor te zeggen je paard netjes te poetsen en mooie, net harnachement voor hem te gebruiken. Beter een mooi duur hoofdstel, dan een aantal minder mooi, is mijn devies. Borstel je paard, gebruik eventueel een beetje glans spray, maak zijn benen en voeten modder en zand vrij. Pluis voorzichtig staart en manen uit en gebruik wat detangler. Eventueel de manen eens mooi vlechten? Kies een mooi dekje bij je zadel en terwijl je zelf natuurlijk niet properder wordt van al dat poetsen, probeer toch zelf ook zo net mogelijk te paard te gaan.

Let er op dat je een nette outfit draagt waarin je je goed voelt en die aansluit bij je paard en zijn harnachement. Als dan iemand eens onverwacht foto’s maakt ben je des te trotser. Misschien klinkt het allemaal oppervlakkig, of vrees je dat je er geen tijd voor hebt. Maar als je zorgt dat je wat over je kleding draagt als je je paard verzorgt en dat uitdoet als je gaat rijden en even een leder poetsdoekje over je schoenen of laarzen, maakt een wereld van verschil. Je zult zien dat het veel makkelijker is om je trots te voelen en daarmee ook trots op je mooie paard. Ik heb vroeger van mijn opa geleerd, dat je je paard proper poetst en zelf proper en netjes te paard gaat, uit respect voor je edele dier, je paard.

Lekker vertroetelen en mooi maken voor de start van een trots en gelukkig gevoel samen, voorafgaand aan de training

3. Gebruik je stem om je gevoelens van trotsheid te uiten.

Ja, als je wedstrijden rijdt ben je verplicht te zwijgen tijdens de proef. Tijdens het oefenen echter mag je gerust je stem gebruiken. Ik raad het zelfs zeer aan! Als je geen wedstrijden rijdt maakt het natuurlijk helemaal niets uit. Ga je stem gebruiken, paarden zijn er zeer gevoelig voor namelijk. Als je paard ook maar iets in de goede richting uitvoert of probeert moedig hem aan met je stem. Zeg op een aanmoedigende manier: “ja zo, dat is goed, dat lijkt er op”, of “jaa, bijna! Probeer nog eens? Kan nog iets beter, maar is al heel goed”, “kom op je kunt het, echt wel!” en als het je paard dan goed gelukt is, zorg je dat je dezelfde seconde nog reageert: “jaaa! Goed! Super, oh wat mooi! Wat ben je knap, wow!!!” Je zult zien dat je paard het geweldig vindt. Sommige paarden gaan zelfs ook ‘meepraten’ en maken een zacht hinnikend geluid als antwoord. Hieruit kun je afleiden dat ze tevreden zijn met zichzelf en het heel erg leuk vinden dat je zo enthousiast bent.

Zorg ook dat, wanneer je paard het goed heeft gedaan, je direct even pauze neemt. Laat de teugel langzaam en geleidelijk helemaal glijden, laat het paard kiezen, stappen of stilstaan, praat tegen hem en voel je super trots op hem en blij met hem. Aai hem, of krab hem voor de schoft. Geef hem misschien wat lekkers. Als je klopjes geeft doe het dan zachtjes, harde klappen vinden de meeste paarden eigenlijk niet fijn. Na een korte pauze ga je weer verder. Dit is vooral belangrijk als je nieuwe zaken aan het uitproberen, trainen en oefenen bent.

4. Zorg dat je paard elke trainingssessie ‘succes’ ervaart.

Wanneer je met nieuwe en voor het paard moeilijke zaken bezig bent is het van het uiterste belang dat je paard niet ontmoedigd raakt en daardoor niet meer wil proberen. Wanneer je merkt dat je paard ontmoedigd raakt en hij liever niet meer proberen wilt, vraag dan iets waarvan je weet dat hij het gemakkelijk kan en graag doet en beloon dat dan vervolgens uitvoerig zoals bij punt 3 beschreven. Neem weer even pauze terwijl je nadenkt of hetgeen wat niet lukt misschien in nog kleinere stukjes kan, of dat het misschien beter eerst van de grond kan, of je hulpen echt wel goed zijn?

Als je twijfelt of je het wel goed vraagt, ga het dan eerst even opnieuw bestuderen of wacht tot je instructeur er is. Weet je zeker dat je het goed vraagt, breek het dan in nog kleinere stukjes.

Bijvoorbeeld, als Schouder binnen niet lukt, vraag dan eerst schoudervoor en stelling op de hoefslag en beloon dat uitvoerig. Als je verder wilt na Schouderbinnenwaarts en je paard komt bijvoorbeeld van de hoefslag kun je twee dingen doen:
1. Halt houden en een beetje achterwaarts, belonen en opnieuw Schouder Binnen proberen.
2. Of je doet of het zo hoort, rijdt je volte in stelling of Pluvinel volte en gaat dan proberen verder te gaan in Schouderbinnenwaarts zodra je op de hoefslag aan komt. Als er ook maar een pasje lukt of het lijkt er op, beloon zoals in punt 3.

Vandaar uit gaat je paard vanzelf meer willen doen. Het is immers makkelijk en leuk en jij bent trots op hem en hij op zichzelf en natuurlijk ook op jou als jullie zoiets samen voor elkaar krijgen!

Owen, na jaren van revalidatie experimenteert met verzameling en piaffe, zonder bit en sporen, puur omdat hij het zelf wilt, omdat hij uit wat hij voelt in de training! En dat op bijna 23 jaar!

5. Bedank je paard

Bedank je paard oprecht voor alles wat hij voor je doet. Vaak wordt het allemaal maar vanzelfsprekend gevonden dat we op onze paarden rijden en dat ze maar alles voor ons doen of proberen te doen, maar dat is het helemaal niet. Wees dus super dankbaar voor alles wat je fantastische lieve en mooie paard voor je doet. Ook als je paard moeilijk doet, vergeet niet dat hij niet geboren is jou te dienen, maar dat alles wat hij voor je doet een cadeautje is. Als je paard moeilijk doet, heeft hij daar zijn redenen voor.

Misschien zijn verleden, misschien heeft hij ergens pijn, of is hij bang? Je zult zien als je dan alle mini succesjes toch beloont zoals in punt 3. je paard steeds beter wel gaat meewerken en het moeilijke gedrag naar de achtergrond verdwijnt.

Bijvoorbeeld, je paard wil niet dat het gezadeld wordt. Laat nakijken of het zadel echt wel goed past en of hij nergens pijn heeft. Vraag je ook af of het rijden wel leuk is voor hem? Zo niet dan heb je hier nu alle tools in handen om het wel leuk te maken. Praat tegen hem en zeg hem dat je gelooft dat het niet fijn voor hem is, maar dat als hij wil proberen jij gaat zorgen dat het fijn gaat worden. Laat je paard aan het zadel snuffelen en beloon hem. Houd het zadel dan naast je paard en beloon hem. Laat je paard steeds bepalen wanneer je een stapje verder mag gaan en trek hier tijd voor uit. Beste is als je paard daarbij los kan lopen bijvoorbeeld in de piste. Wanneer je paard uiteindelijk gekozen heeft zich te laten zadelen en jij super trots bent op elk klein stapje in de goede richting, zullen jullie sessies vanaf het begin ook helemaal anders en in een fijne sfeer starten.

Want als jullie al boos op elkaar vertrekken bij het zadelen kan natuurlijk nog moeilijk bij het paard het gelukzalige gevoel ontstaan waarbij hij zich vanzelf zal (willen) verzamelen. Maar als je zorgt dat alles in een fijne en dankbare sfeer verloopt vanaf het eerste begin zal je paard je met zijn trotse manier van bewegen belonen.

6. Vertroetel je paard na het werk

Aan het einde van de sessie bedank je ook je paard voor de fijne training. Je kunt daarvoor ook kiezen hem indien mogelijk in de piste af te zadelen en het zadel voor hem te dragen uit respect voor zijn gedane arbeid. Als het paard lekker mag rollen na het werk is dat gezond voor zijn spieren en heerlijk ontspannend. Zorg dan ook dat je hem na het werk lekker afborstelt en indien je paard dat graag heeft eventueel onder een lekkere fleece of wollen deken zet indien het weer ernaar is.

Ik doe zelf vaker het lichaam insprayen met een spierspray op basis van essentiële oliën. Heerlijk verfrissend. Indien je je paard krachtvoer geeft na het werk voor de spier opbouw, kun je misschien lekker bij hem gaan zitten met een kop koffie of een boterhammetje. Terwijl je naar hem kijkt en denkt hoe mooi hij toch is en hoe dankbaar je bent dat dit jouw paard is! Vertel hem hoe je hebt genoten van alles wat hij heeft gedaan en hoe knap en mooi je dat vindt. Je paard zal briezen van plezier en net als jij gaan uitkijken naar de volgende training!

Porthos, enkele jaren terug zwaar kreupel aan vier benen, scheef voorbeen, danst letterlijk van plezier in de trainingen nu!

Onze ervaring is dat paarden die op deze manier benaderd en getraind worden, te samen met de aangeboden gymnasium oefeningen aan de hand en onder zadel al heel snel spontaan op zoek gaan naar verzameling en de eerste ‘wow pasjes’ zullen snel geboren zijn!

Ralph Duncan Scheffer

Hoe maak jij je paard trots?

Ik verneem het graag hieronder.